Seminarium translatorskie
29 maja - 16 czerwca 2000

Prowadzący: Aleksandra Hnatiuk, Adam Pomorski, Roksana Charczuk
 
 

Seminarium adresowane do młodych tłumaczy z języka białoruskiego, rosyjskiego i ukraińskiego, a także dla tłumaczy białoruskich, ukraińskich i rosyjskich, mających już pewne doświadczenie translatorskie.

 Trzytygodniowe seminarium obejmowało dwa typy zajęć: seminaryjne oraz warsztatowe, przy czym te ostatnie zostały podzielone na grupy językowe, razem około 90 godzin. Każdy student powinien był także wziąć udział w innym seminarium - klasycznym lub źródłoznawczym (do zaliczenia wymagano 30 godz.).

Tematy seminarium translatorskiego, skupione wokół różnego rodzaju konwencji literackich, obejmowały następujące zagadnienia:

Rozwój i upadek konwencji ludowości

1. przed romantyzmem

• Język ludowy jako podstawa nowej literatury (Ukraina, Białoruś), zwłaszcza Iwan Kotlarewski. Rosyjska reforma wersyfikacji (Łomonosow) i opozycja wobec niej
• Ludowość sentymentalna
• Łatwość powielania stworzonej kliszy. "Spóźniony romantyk" - Jurij Fed'kowycz; wczesne wiersze   Łesi Ukrainki

• Szewczenko "ludowy" - pułapki odczytywania (przekłady)
• Ukraińska ludowość jako sygnał egzotyczności
• "Ziewonia"
• Ukraińska szkoła w polskim romantyzmie
• ludowość pozytywistyczna: rosyjskie i ukraińskie wzorce realistycznej prozy stylizowanej na ludowo; deprecjacja poetyki. Wyczerpanie modelu w polszczyźnie. Ludowość nieświeża. Kompromitacja konwencji ludowej przez socrealizm

• Ludowość młodopolska; baśń i stylizacja baśniowa, kontynuacje.
• Ludowość w ukraińskim modernizmie, kontynuacje.
• Parodie

4. od połowy XX w.

•  wyczerpanie i próby powrotu (Ihor Kałyneć, Wasyl Hołoborod'ko )
• realizm magiczny po ukraińsku - ucieczka od socrealistycznej konwencji ludowości; od "Kozac'komu rodu nema perewodu" Ilczenki do ludowości zintelektualizowanej (Wałerij Szewczuk)

5. Poetyka naiwna

• Od kantyczek do dzisiejszego rozszczepienia
• Intelektualizacja poetyki naiwnej (Skoworoda, Angellus Silesius, Blake)
• Zachodnie wzory w przekładzie
• Archaizowanie na ludowo

Konwencja biblijna

Przekłady Biblii, tłumaczenia dzieł teologicznych
1. Upadek stylu - kancelaryzacja lub potoczność
3. Próby przywrócenia tekstowi wymiaru sakralnego
    apokaliptyczne wizje - Bohdan-Ihor Antonycz, Jewhen Małaniuk, Paszkowski
2. Parodie stylu (dawne i współczesne)

Opozycja miasto - przyroda, cywilizacja, natura - kultura; zmiana wektorów

Konwencje mityzacji miast (Gdańsk, Wrocław, Warszawa)
 
 

POZOSTAŁE TEMATY ZOSTAWIAMY NA NASTĘPNE SEMINARIA

• małomiasteczkowe wizje rzeczywistości
• mitologizacja miasta (urbanizm, utopia projektywna miasta, podboje miasta przez wieś)
• prowincja - centrum, decentralizacja wizji kultury
• mit Lwowa i Odessy
• Polska, Polacy jako przedmiot mityzacji
• Ukraina, Ukraińcy, Białoruś i Białorusini, Rosja i Rosjanie - mityzacje

W ramach zajęć warsztatowych przewidziano pracę w grupach językowych nad jednym tekstem oraz dyskusję nad przekładami uczestników seminarium i napotykanymi problemami.

Cele seminarium

Przyjrzenie się konwencjom literackim (przede wszystkim dziewiętnasto- i dwudziestowiecznym) na tle porównawczym pozwala uczestnikom swobodniej operować językiem, poszerza także świadomość kulturową. Uświadomienie granic różnych konwencji, momentów przełomowych pozwala lepiej wykorzystywać tkwiące w nich możliwości językowe. Porównywanie funkcjonalności konwencji w różnych kulturach daje z kolei podstawową świadomość tłumaczowi, który porusza się w dwu kulturach.

Warsztaty translatorskie polegające na pracy z wybranymi tekstami z grupach językowych wskazują na podstawowe problemy przekładu oraz czynią trening bardziej praktycznym. Warsztaty umożliwiają uczestnikom zaprezentowanie wyników swojej pracy - nowych przekładów - oraz omówienie napotkanych trudności.
Celowo pominięto kwestie teoretyczne.

Uczestnicy seminarium zostali wybrani na podstawie złożonych ankiet oraz dotychczasowego dorobku translatorskiego. Każdy z biorących udział w zajęciach powinien zaprezentować próbki swoich tłumaczeń.
 

Przygotowała Aleksandra Hnatiuk

I jeszcze na koniec przedruk artykułu z lwowskiego dziennika